यी पाँच संकेतले क्षयरोगको संकेत गर्छ, कसरी बच्ने हेर्नुहाेस ?

काठमाडौं – क्षयरोग एक गम्भीर संक्रामक रोग हो जसले मुख्यतया फोक्सोलाई असर गर्छ। यो रोग माइकोब्याक्टेरियम ट्युबरकुलोसिस नामक ब्याक्टेरियाबाट हुन्छ। यदि समयमै उपचार गरिएन भने, यो घातक पनि हुन सक्छ।

त्यसैले विश्वले क्षयरोगलाई पूर्ण रूपमा उन्मूलन गर्न हरेक वर्ष मार्च २४ मा क्षयरोग दिवस मनाउँछ। नेपाल लगायत विभिन्न देशहरूमा यस रोगको नियन्त्रणका लागि सरकार तथा विभिन्न स्वास्थ्य संस्थाहरूले अभियान सञ्चालन गरिरहेका छन्।

विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार नेपालमा पनि क्षयरोगको प्रभाव ठूलो छ। सरकारले सन् २०२५ सम्ममा यो रोग उन्मूलन गर्ने लक्ष्यका साथ काम गरिरहेको छ। धेरै प्रकारका जनचेतनामूलक अभियानहरू सञ्चालन भइरहेका छन्, जसको सकारात्मक प्रभाव देखिन थालेको छ।

स्वास्थ्य विज्ञहरू विश्वास गर्छन् कि उचित हेरचाह र समयमै उपचारले यो रोगलाई नियन्त्रण गर्न सकिन्छ। यस्तो अवस्थामा, क्षयरोगका ५ ठूला लक्षणहरू र यसबाट बच्ने उपायहरू जानौं…

क्षयरोगका ५ ठूला लक्षणहरू

१. ३ हप्ताभन्दा बढी समयसम्म लगातार खोकी लाग्नु

यदि कसैलाई तीन हप्ताभन्दा बढी समयदेखि सुख्खा वा कफयुक्त खोकी लागेको छ भने, त्यसलाई बेवास्ता नगर्नुहोस्। यो क्षयरोगको सबैभन्दा सामान्य लक्षण हो। धेरै अवस्थामा, खोकीसँगै रगत पनि आउन सक्छ, जुन क्षयरोगको गम्भीर संकेत हुन सक्छ।

२. छिटो तौल घटाउने

कुनै कारण बिना अचानक तौल घट्नु गम्भीर संकेत हुन सक्छ। क्षयरोगमा शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता कमजोर हुन्छ, जसका कारण तौल घट्न थाल्छ। यदि तपाईं डाइटिङ वा व्यायाम बिना तौल घटाउँदै हुनुहुन्छ भने, तुरुन्तै डाक्टरसँग परामर्श गर्नुहोस्।

३. राति पसिना आउनु

यदि तपाईंलाई चिसो रातमा पनि अचानक धेरै पसिना आउँछ भने, यो क्षयरोगको संकेत हुन सक्छ। यो शरीर भित्र संक्रमणसँग लड्ने प्रक्रियाको एक भाग हुन सक्छ। यस्तो अवस्थामा सावधानी अपनाउनु आवश्यक छ।

४. लगातार ज्वरो आउनु

क्षयरोग लागेपछि पनि हल्का वा उच्च ज्वरो रहिरहन्छ, जुन सामान्यतया साँझमा बढ्छ। यसलाई हल्का रूपमा लिनु हुँदैन किनभने यो लक्षणले शरीरमा संक्रमण फैलिएको संकेत गर्छ।

५. थकित र कमजोर महसुस हुनु

क्षयरोगको ब्याक्टेरियाले शरीरको ऊर्जालाई असर गर्छ, जसका कारण बिरामीहरू सधैं थकित र कमजोर महसुस गर्छन्। यदि तपाईंलाई धेरै शारीरिक परिश्रम नगरी पनि अत्यधिक थकान महसुस हुन्छ भने, यो क्षयरोगको संकेत हुन सक्छ।

क्षयरोग कसरी रोक्ने?

१. बच्चाहरूलाई जन्मेपछि तुरुन्तै BCG खोप लगाउनुहोस्, जुन क्षयरोगबाट बच्ने उत्तम तरिका हो।

२. यदि कसैलाई क्षयरोग छ भने, उसँग एउटै कोठामा धेरै समय नबिताउनुहोस् र मास्क लगाउनुहोस्।

३. क्षयरोगबाट बच्नको लागि, प्रतिरक्षा प्रणाली बलियो राख्नु धेरै महत्त्वपूर्ण छ। हरियो सागसब्जी, फलफूल, दूध र प्रोटिनयुक्त खाना खानुहोस्।

४. घर र कार्यस्थलमा राम्रो भेन्टिलेसन राख्नुहोस् ताकि ताजा हावा भित्र आउन सकोस्।

५. यदि तपाईंलाई क्षयरोगसँग सम्बन्धित लक्षणहरू महसुस भएमा, तुरुन्तै डाक्टरकहाँ जानुहोस् र आफ्नो जाँच गराउनुहोस्।

क्षयरोग गम्भीर भए पनि उचित सचेतना, सरसफाइ, स्वस्थ जीवनशैली, र समयमै उपचारले यसलाई नियन्त्रण गर्न सकिन्छ। यदि तपाईं वा तपाईंको वरपरका मानिसहरूमा यी लक्षणहरू देखिन्छन् भने, तुरुन्तै चिकित्सकीय परामर्श लिनुहोस्।